Humanistisch Verbond Bilzen – Documentaire Future Shocked op 30/11/2022
Op 30 november 2022 bezochten we het HuisvandeMens in Bilzen om er een filmvoorstelling bij te wonen. De documentaire ‘Future Shocked’ zou op groot scherm geprojecteerd worden. Het aantal inschrijvingen lag eerder laag, wie schetste dus onze verbazing toen er uiteindelijk toch 15 mensen aanwezig bleken te zijn? De aanwezigen mochten hun vragen en opmerkingen opschrijven en achterlaten bij de organisatoren, want binnen een paar weken wordt de documentaire tijdens het ‘Huiskamergesprek’ van 14 december besproken. Ook na de voorstelling bleven we nog lang napraten. De documentaire had duidelijk veel losgemaakt. Het was dan ook al zeker 18.00 u eer we het Huis van de Mens verlieten. Hieronder wat meer informatie over de inhoud van de film.
Het onderwerp betreft de intuïtieve, emotionele weerstand die we voelen tegen maatschappelijke en morele veranderingen. Als de mensen niet echt mee willen, hoe krijg je in de samenleving dan toch verandering gerealiseerd? De film gaat eerst in op de gouden jaren ’60, de optimistische toekomstvisies die men toen had, het vooruitgangsoptimisme, de futurologie. Er zaten een aantal voorbeelden in waar men de technologische ontwikkeling van de toekomst zeer accuraat heeft kunnen voorspellen, maar de morele ontwikkeling was in die tijd nog wat achtergebleven (in verband met de rechten van de vrouw). Zo was het online shoppen al voorspeld, maar was het zogezegd de man die nog steeds de betalingen moest doen via de computer. Hilarisch, maar het toont aan dat de morele ontwikkeling niet even snel verloopt als de technologische.
Hoe wijzig je de maatschappelijke consensus?
1. Pilootprojecten om weerstand te overwinnen en positieve aspecten te kunnen aantonen.
2. De rol van de activisten, een voorhoede of avant-garde in de moraal.
Dit alles vanuit het bewustzijn dat maatschappelijke consensus een soort van ‘venster’ is waaraan getrokken kan worden, in linkse of rechtse richting. Door te focussen op het ondenkbare maak je minder extreme gedachten ‘normaal’.
‘The Law of Diffusion of Innovations’ van Rogers. Het zijn niet zozeer de trendsetters, maar de ‘early adopters’ die er echt toe doen. Zij overbruggen tussen de trendsetter en de meerderheid van de bevolking en zorgen ervoor dat het product of gedrag door de meeste mensen gewenst gaat worden. Door hen wordt het ‘tipping point’ bereikt. Versnelling in beschavingsprocessen is vaak te wijten aan een disruptie en crisis (oorlog etc.) Veranderingen dringen zich op. Veranderen is moeilijk, maar niet veranderen kan fataal zijn. De veranderingen treden ook steeds sneller op. Het is nog amper bij te benen. Hartmut Rosa wees op het fenomeen van versnelling: het tempo van verandering verhoogt. Ook de investeringen om die veranderingen toch door te voeren worden ook steeds hoger. Ons brein is echter niet aangepast aan de voortdurende stroom van informatie. Mogelijk ligt daar de grootste oorzaak van stress en burnouts.
De film poneert ook een soort van theorie over de reden waarom de moraal nu plots zo sterk evolueert. Komt de woke generatie voort uit de individualisering, de veranderende meningen over zorg voor anderen en voor onszelf, de bulldozerouders die hun kinderen te veel beschermen en bijgevolg zwakke mensen creëren? Door de overdreven bescherming en controle ontwikkelen mensen geen weerbaarheid meer. Elke dissidente of oncomfortabele stem wordt meteen de mond gesnoerd. Daarom dat intolerantie nu hoogtij viert. Vrije meningsuiting is een beetje in tegenspraak met ‘safe spaces’, vinden sommigen. Het is beter immuun te zijn voor beledigingen dan om iedereen te moeten onderdrukken of vervolgen. De ‘woke’ gedachten zijn misschien een vorm van verpreutsing? Of lopen de morele regels nu zover vooruit dat de mensen niet meer kunnen volgen? Enige tijd geleden was het toch andersom? De technologische ontwikkeling viel niet bij te houden en de moraal hinkte achterop. Wat vroeger zonde was, is nu smaak of voorkeur. Maar nu mag je geen houtvuurtje meer stoken of met het vliegtuig reizen. Waardoor de voorkeuren, die vroeger als iets privé gezien werden, zich nu ineens weer op het publieke terrein bevinden. Een vrijstaand huis bouwen is crimineel geworden, kleren kopen is niet meer proper, etc.
Steeds weer die beschuldigende vingertjes, leidt dat tot de gewenste verandering? Door de impact van sociale media vinden veranderingen nu sneller plaats. De gevoeligheid voor lijden is groter geworden. Ieder slachtoffer komt naar buiten waar er vroeger vooral gezwegen werd. Het oordeel is alomtegenwoordig geworden op sociale media, maar het is geen echt debat en het leidt niet tot verandering. Het uiten van een mening of pronken met de eigen deugd zet anderen niet noodgedwongen aan tot een gedragsverandering. Wat we schrijven is ook niet wat we doen. Door het deugdpronken van zovelen worden we continu veroordeeld voor dingen die we al dan niet doen. Het is een gemakkelijke vorm van identiteitsvorming. Maar het is vooral ergerlijk dat mensen hun goed gedrag komen etaleren.
Cultural appropriation: Mag een witte vertaler een boek vertalen dat door een mens van kleur geschreven is? Mag een muzikant dreadlocks dragen als hij niet uit Jamaica komt? Iedereen wil tegenwoordig heiliger zijn dan de paus. En de hele discussie gaat vaak over nietszeggende zaken die er slechts zijn om het debat te polariseren. Ben je voor of tegen Zwarte Piet? Een middenweg lijkt niet meer te bestaan, want je moet ofwel voor, ofwel tegen zijn. Het genuanceerd debat is verdwenen. Alle tinten grijs zijn verdwenen tussen zwart of wit.
Polarisering: Het polariseren van een discussie is er altijd wel geweest, er bestaan nu eenmaal tegengestelde meningen. Het verschil met een gepolariseerd debat (dat in feite een non-debat is): er worden mensen moreel verdacht gemaakt. Jij bent een slecht mens, een moreel verwerpelijk iemand, als je niet denkt zoals ik. Het gepolariseerd debat is dus veelal een non-debat, maar een over en weer schreeuwen van ‘ja’ en ‘neen’. De oplossing zou kunnen zijn dat we de minachting stoppen en een ander discours ontwikkelen met respect voor elkaar.